Dijital Ürünler #125
Dijital Ürünler #125
Dijital Ürünler'in 125. sayısından herkese merhaba! Evet, böyle 'net' sayıları seviyorum. :) #125'in hatırına hemen aşağıda ilgi çekici konu ve sayılar sizi bekliyor.
Meta Connect 2022'de tanıtılan Meta Quest Pro, Social VR ve Meta ile Microsoft iş birliğine yakından bakış, NFT dünyasından haftanın öne çıkanları (abonelik modeli, fiziksel ürün sahipliği, sosyal ağların NFT projeleri ve NFT ile ev sahipliği...), Latin Amerika'nın en büyük neobank'in Nubank tarafından Polygon'la beraber duyurusu yapılan Nucoin ve bankanın yeni sadakat programının getirdikleri, Alchemy geliştirici raporundan web3 geliştirici metrikleri, son sırada fintech Plaid'in web3 hamlesi...
Dijital Ürünler'i iş arkadaşlarınızla paylaşmayı, e-postayı forward etmeyi unutmayın.
Dijital Ürünler - Yetenek Kolektifi‘nde de aktif beş ilan var;
Metaverse odaklı pazarlama ajansı Black Studio'nun 'Sales Manager' ilanı.
Global arenada hızla büyüyen SaaS platformu Sanction Scanner'ın 'Head of Engineering' ve 'Mid Level - Senior .Net Developer' ilanları.
Ve web3 ürünü geliştiren Pagzi'nin 'Software Engineer - PHP Developer' ve 'NodeJS Backend Developer' ilanları.
Şirketiniz ya da içinde bulunduğunuz ekiplerin iş ilanlarını siz de Dijital Ürünler topluluğuyla paylaşmak için buyrunuz.
Keyifli okumalar!
Erman Taylan (@etaylan)
Meta Connect 2022'den öne çıkanlar...
Metaverse nedir, ne değildir, ne olacak? [podcast]
Bu bölümün hemen başında sevgili arkadaşım Burçin Gürbüz'ün konuk olduğu Sosyal Medya 451 bölümünü dinlemenizi şiddetle tavsiye ediyorum. Decentraland gibi metaverse platformlarında 100'lerle ifade edilen sayılarda kullanıcı var evet ama metaverse nedir, ne değildir, uzun vadede bu dünya nereye gidecek gibi çok sayıda soru masaya yatırılmış ve ortaya keyifli bir sohbet çıkmış. Hype'dan arındırılmış şekilde; geçmişte varolan üzerine eklenen katmanlar ve iş modelleriyle metaverse nedir sorusunun yanıtını almak için güzel bir sohbet. Hatta vaktiniz varsa önce bu bölümü dinleyin, bu bölümde yazdıklarımı sonrasında okuyun derim. :)
Meta'nın açıkladıkları bugünkü metaverse metrikleri
Facebook'un adını Meta yaparak metaverse fitilini ateşlemesinin üzerinden neredeyse bir yıl geçti. Meta hafta içinde düzenlediği Meta Connect 2022 konferansında Meta Quest Pro'yu ve VR dünyasında atacağı adımları 'Social VR' başlığı altında duyurdu.
İş dünyasını da kapsamaya başlayan yeni VR/MR headset'i Quest Pro; Microsoft 365, Xbox, YouTube ve hatta Xbox Cloud Gaming'le entegre olacak. Yeni nesil bir bilgisayar kullanımı ve ofis deneyimi şeklinde tanımlanabilecek Quest Pro'yu kelimelerle anlatmak kolay değil, o yüzden şu videoya göz atmanızı öneriyorum. Özetle; VR'ın içine günümüz dünyasının ofis ve eğlence araçları da giriyor, VR kendine has bir uygulama katmanına, adeta işletim sistemine sahip oluyor diyebilirim. Diğer yandan MR (Mixed Reality), VR'ın da önüne geçiyor; yani dijital dünya ile fiziksel dünyamız bir araya geçiyor.
Meta'nın 2 sene önce satışa sürüp 300 dolar fiyat etiketiyle 15 milyon civarında sattığı Quest 2'nin üst modeli olan Quest Pro, 1500 dolarlık etikete ve çok daha gelişmiş bir ekranla sensör setine sahip olacak. ABD'de 25 Ekim'de satışa çıkacak olan Quest Pro ile beraber YouTube ve Microsoft gibi iş birliklerini de duyuran Meta, VR dünyasında bugüne kadar attığı adımlar pratikte tatmin etmese de (aşağıda sayılarla açıklama mevcut); çizdiği vizyonla başarılı bir konferans geçirdi düşüncesindeyim. Horizon Worlds adını verdiği VR dünyasını web'e de taşıyan Meta; aynı zamanda PC veya mobil cihazdan Horizon Worlds'e girişin yani platform bağımsızlığının da önünü açtı.
Meta ve VR vizyonunda başarı demişken; şirket bu yıl sonu içinde ulaşmak adına Horizon Worlds'de 500 bin aylık aktif kullanıcıyı hedeflemişti. Gerçekleşen ise bugün itibarıyla 200 bin seviyesinde ve kullanıcı retention'ı ise oldukça düşük.
Microsoft'un 2014'ten bu yana benimsediği yeni vizyonu: Devices < Services
Lansmanda Meta kadar Satya da baş roldeydi ama Meta'nın akılda kalıcı karelerinin arkasında hep Microsoft iş birliğinden ortaya çıkanlar vardı. Microsoft CEO'su Satya'nın şurada da vurguladığı Microsoft uygulamalarını her platformda ulaşılabilir olması vizyonu bana sorarsanız çok değerli ve akıllıca. Microsoft ve Meta arasında nasıl bir sözleşme imzaladı burası da önemli, ancak Meta'nın da VR ile oluşacak yeni dünyaya 'ev olma' vizyonu bu iş birliğini mümkün (Meta için en önemlisi oluşacak bu VR dünyanın teknolojik ve mecra olarak sahibi olmak) da kılıyor. Teknolojinin en kapalı devi Microsoft'un 2014'ten bu yana yaşadığı değişim Stratechery'de Ben'in şu yazısında çok güzel ele alınıyor: 'Services, not Devices'.
Bu kadar VR demişken, microLED teknolojisinde yaşanan şu gibi gelişmeler de en az Meta Connect kadar önemli deyip kapatıyorum. :)
NFT dünyasında yaşanan son gelişmeler: NFT ile abonelik modeli, NFT ile fiziksel ürün sahipliği, NFT ile ev sahipliği ve Reddit'in NFT projesinin düşündürdükleri
Kişisel olarak her ne kadar 'crypto art' olarak hayatımıza girip, çoğu kişinin zihninde yalnızca profil fotoğraflarıyla anlamlandırsa da NFT'lerin; web3 dünyasında çok sayıda iş modelinde kendisine baş rolde yer bulacağı kanısındayım. 124. sayıyı yazmandan bugüne kadar olan 4 farklı gelişme hemen aşağıda. Bu arada web3 alanında her ay 1500 civarında patent alınıyor, bunların da üçte biri NFT'ler üzerine. Peki gelelim bu dört gelişmeye, bazıları pazarlama odaklı dikkat çekici küçük bir haber, bazıları ise adını sıkça duyacağımız türde yenilikler/standartlar...
İlk olarak henüz çok erken bir noktada olsa da ERC5643 standartı, NFT'lerle abonelik modelli işler geliştirmenizin önünü açıyor. Yani bir ürün ve servise NFT sahipliğiyle abone olmanız, istediğiniz an bu aboneliği başka birine devretmeniz, bu abonelik sayesinde sizi filtre edip kendi komünitesine dahil etmek isteyen bir yere giriş yapmanız mümkün olacak. Söylediğim gibi standart henüz 'deneysel' aşamada.
Öne çıkan NFT koleksiyonlarından olan Azuki, açık kaynak kodlu olan Physical Backed Token (PBT) standartını (decentralized authentication of physical goods) duyurdu. Kong veya benzeri bir kriptografik çip kullanarak herhangi bir fiziksel nesnenin sahipliğini blockchain üzerinde ispatlamanız yani PBT'sine sahibi olmanız; nesneyi sattığınız veya hediye ettiğiniz durumda yeni sahibin de 'scan-to-own' ile PBT'nin de yeni sahibi olması mümkün oluyor.
PBT standartı için bugüne kadar çokça konuşulan 'NFT'lerle fiziksel ürün sahipliğini' el değiştirebilir kılmasıyla da bugüne kadar en başarılı deneyime sahip proje demek mümkün. Bu mu başarılı (kullanımı kolay) dediğinizi duyar gibiyim. Ama işin doğası gereği araya üçüncü bir ürünün de girmesi gerekiyor, çip sayesinde tüm işlemler on-chain oluyor. PBT'lerle onlarca yaratıcı dijital&fiziksel (kurumsal jargonla, 'fijital') deneyimin yaratılması mümkün; müzayedeler, fiziksel ürün boyutu da olan NFT koleksiyonları... Üstelik tüm bu deneyimler çift taraflı olabilecek; yani dijital bir varlığa sahip olarak fizikselde, fiziksel bir varlığa sahip olarak dijitalde çok çeşitli aksiyonları alabileceksiniz.
Geçtiğimiz hafta Roofstock, '149 Cottage Lake Way, Columbia, SC 29209' adresindeki evin sahipliğini NFT'leştirdi. Her bir ev için ayrı bir şirket kuran ve evi şirket üzerine yapan Roofstock, ardından evi NFT haline getiriyor ve alım-satım bu NFT ile oluyor. Evet, evin görsel ve videolarını da OpenSea'de inceliyorsunuz. :) Satın alma sözleşmesi de akıllı kontrat içine gömülmüş. 'Find a home for your crypto' mottosuna sahip Roofstock şimdilik bir pazarlama hamlesi ile kısıtlı kalsa da uzun vadede parçalı ev sahipliği gibi uzun süredir konuşulan gayrimenkul modellerini web3'te de göreceğiz gibi.
Reddit'in Temmuz ayında Polygon ile duyurduğu 'Collectible Avatars' bugün 2.7 milyon Reddit kullanıcısının bir NFT sahibi olmasını sağladı. Açık ara en büyük NFT pazar yeri OpenSea'nin aylık 1.5 milyon aktif kullanıcısı olduğunu düşünecek olursak Reddit'in oldukça kısa sürede ulaştığı 3 milyon barajı sosyal mecraların NFT adaptasyonundaki yerini de gösteren cinstendi. Hepimizin bildiği gibi kısa vadede Instagram gibi oyuncuların da bu alana girecek olması, Snapchat ve TikTok'un da Instagram'ı takip edeceği hatta belki daha erken davranacağı kesin gibi. Zaten 'bir şeyin sahipi/parçası olduğunu gösterme' motivasyonu üzerine kurulu sosyal ağların NFT dünyasını nerelere taşıyacağı kesinlikle merak konusu...
Collectible Avatars ile ilgili biraz detaya girmek gerekirse; Reddit Vault cüzdanı üzerinden Collectible Avatars sahibi olan kullanıcılar bir takım özelleştirme ve ek haklara sahip oluyor. Kısa sürede sold-out olan koleksiyonda kullanıcıların çok büyük bir bölümü yalnızca tek bir NFT'ye sahip. Reddit bir süre önce NFT'leri MetaMask gibi üçüncü parti cüzdanlara taşımaya ve OpenSea gibi pazar yerlerinde ikincil pazarın oluşmasına izin verdi. Reddit'in Collectible Avatars adını verdiği projesinde hem NFT sahiplerine ('holder') platform içinde sağladığı gerçek utility'ler hem de NFT'leri önce kendi özel cüzdanında mint etmeye izin vermesi iyi düşünülmüş ve projenin başarısında öne çıkan noktalardı diyebilirim.
Güney Amerika'nın dev neobank'ı Nubank'in Nucoin ve web3 üzerindeki sadakat programı
#120'de Starbuck'ın web3 hamlesini sizlere aktardıktan 2 ay kadar sonra Güney Amerika'nın en büyük neobank'ı Nubank, Nucoin ve yine Polygon üzerinde kurguladığı web3 vizyonunu duyurdu.
70 milyon kullanıcısı ile dünyanın en öne çıkan ve en çok fonlanan neobank'lerinden biri olan Nubank, yıl ortasında duyurduğu kripto para borsasında da 2 milyona yakın aktif kullanıcıya sahip. Şirket hafta içinde yaptığı açıklama ile Nubank içinde çeşitli avantaj ve ayrıcalıklar sunacak olan Nucoin'i 2023'ün ilk yarısında Polygon üzerinde yayına alacağını açıkladı. Polygon'un uygulama spesifik blok zinciri platformu Polygon Supernets üzerinde yaşayacak olan Nucoin, Nubank'in sadakat programının da temelini oluşturacak.
Yıl bitmeden 2000 test kullanıcısı ile hayata geçecek olan bu proje neler vadediyor, daha da net olmak gerekirse 'Nucoin yerine off-chain bir yapı tercih edilmiş olsaydı Nucoin'in sunacağı ne masada olmazdı' sorusunun yanıtına gelecek olursak... Starbucks gibi diğer web3 uygulamaları ve NFT koleksiyonlarıyla iş birliği yine mümkün, ancak Nubank markasını düşününce bu seçenek açıkçası Starbucks kadar öne çıkmıyor. Ancak Nubank'in DeFi dünyasıyla iç içe geçen modeller kurgulaması, bankacılık uygulamasının içine on-chain asset'lerin alım-satımını koyması, kendi cüzdanını oluşturması (Robinhood da bunu yapmıştı), kendisinin ya da iş birliği yapacağı stablecoin'lerin kullanımını ön plana çıkarması gibi seçenekler de kuşkusuz merak uyandırıcı.
Alchemy'nin Web3 Developer Report'undan öne çıkanlar
Bu satırlara daha önce sizlere sıklıkla bahsettiğim Alchemy, 2022 yılı üçüncü çeyreğini baz alan Web3 Developer Report'unu hafta içinde yayınladı. Yüzden fazla web3 protokolünü/şirketini inceleyen Alchemy'nin raporundan dikkatimi çeken noktalar aşağıdaki gibi. Tüm bu istatistiklere geçen sene kasım ayına kıyasla %70'e yakın değer kaybeden Bitcoin ve Ethereum'u, günümüz pazar koşullarını düşünerek bakmak lazım. Diğer yandan hala yolun çok başında olan web3'te bu gibi büyümeler de son derece normal ve uzun seneler bu büyüme eğrisi sürecek düşüncesindeyim. Peki Web3 Developer Report'tan rapordan öne çıkanlar;
2022 yılının tamamında Ethereum üzerinde 117 bin akıllı kontrat yayınlandı, bu sayı bugüne kadar olan sayının üçte birinden fazla, Ethereum tarihi boyunca her yıl %50'den hızlı büyüyen metrik pazar koşullarına rağmen zirvesini yaptı. The Merge sonrası da hemen öncesindeki döneme göre %14'lük bir artış var.
Diğer blockchain'lerde de benzer bir büyüme söz konusu, örneğin geçtiğimiz yıla kıyasla Polygon, Optimism, Arbitrum ve Solana'daki web3 geliştiricisi sayısı %500'den fazla büyüdü.
EVM uyumlu uygulama geliştirmek isteyenlerin kullandığı web3.js ve ethers.js gibi kütüphanelerin kullanımında da önemli bir büyüme var: geçtiğimiz yıla kıyasla %178. Yalnızca bu iki kütüphane bir buçuk milyondan fazla indirilmiş (uygulamaların geliştiricilerinin kendi ortamlarına kod tabanını indirmesi, üzerinde geliştirme yapması anlamında).
Örneğin Eylül ayı içinde aktif 12 binden fazla web3 uygulaması (dApps) vardı, bu sayı 2021 son çeyreğinin 3 katından fazla.
Alchemy'nin web3'te kariyer oluşturmak isteyenler için açtığı Alchemy University'ye bir haftadan az bir sürede 16 bin başvuru gelmiş.
Wallet Onboard: Fintech devi Plaid'den web3 hamlesi
Plaid'i Dijital Ürünler okuyucuları zaten biliyordur ama; 2020 yılı başında Visa satın almasıyla gündeme gelen (rekabet kurumu satın almanın önüne geçmişti) şirket, fintech dünyasının en büyük 'aggregator' oyuncusu olarak tarif edilebilir. Bir başka deyişle Plaid; bankaların sunduğu çok çeşitli finansal servisleri, fintech dünyası oyuncularına tek bir API üzerinden sunuyor. Hafta içinde ise Plaid, web3 dünyası için cüzdanları aggregate eden yeni ürünü Wallet Onboard'u duyurdu.
Wallet Onboard sayesinde, MetaMask, Coinbase Wallet, Trust Wallet ve Ledger gibi 300'den fazla 'self-custody crypto wallet'ı (yani kullanıcıların saklama sorumluluğunu kendi üzerine aldığı, hassas veri tutmayan), yalnızca Wallet Onboard SDK'sı ile entegre olarak ürününüze eklemeniz mümkün olacak. Plaid Link'in bir parçası olan Wallet Onboard'a sürekli yeni wallet eklenmeye ve halihazırda eklenen wallet'ların API güncellemeleri de yapılmaya devam edecek.
Wallet'ların sunduğu kullanıcı deneyiminin iyileştirilmesinde hala büyük fırsatlar var. Ancak tüm bu entegrasyonların tek bir noktadan yapılması da bir ihtiyaçtı ve Plaid bu boşluğu kapatabilecek en doğru oyunculardan biri. WalletConnect gibi çözümler olsa da (hatta Plaid bu üründe WalletConnect ile de iş birliğine gitmiş) geleneksel dünya oyuncuları için Plaid'in ismi ve ürün ailesi çok daha güven verici. Bu arada Plaid, cüzdan deneyimini iyileştirme noktasında; Wallet Onboard içinde 'automatic chain selection' da sunuyor yani uygulamanız hangi ağda çalışıyorsa cüzdandaki ağ seçimi buna göre otomatik olarak yapılabiliyor.
Dijital Ürünler'in son sayılarında hep söylediğim gibi; 'web3'ün gelişiminde atılması gereken yüzlerce adımdan' biri böylelikle atılmış oldu. :) Bu noktada Plaid'in ayrı bir ürün ailesi yerine Plaid Link'e Wallet Onboard'u eklemiş olması ve web2'den web3'e geçişi kolaylaştırmayı misyon edinmiş ayrı bir web3 takımı kurmuş olması da küçük ama öne çıkan detaylar. Uzun vadede bankaların direkt web3 ile entegre olmaları (CeDeFi) için Plaid, kuşkusuz ilk akla gelen isimlerden biri olacak.
Kısa kısa...
Türkiye ve girişimcilik demişken; bugün Türkiye'de oldukça beğendiğim, dev bir sektörde teknolojik olarak dünya çapında bir ürün geliştiren bir girişimden bahsetmek istiyorum. Fıçı biranın en verimli ve kalitesi standart şekilde servis edilmesini sağlayan yapay zekâ tabanlı akıllı bira muslukları üreten yerli girişim Pubinno; kendi ürününün yer aldığı yani teknolojinin gücü sayesinde kaliteli bira içeceğinizden emin olabileceğiniz mekanları Google Maps üzerinde listelemeye başladı.
Pubinno Selections adındaki haritaya; Türkiye'nin herhangi bir noktasında dışarıda bira içme planı ortaya çıktığında bakmanızı öneririm.
What You Missed At Devcon 🇨🇴 - by David Hoffman — newsletter.banklesshq.com
Bu kadar Web3 demişken Ethereum'un ismi DevCon (Developer Conference) olsa da teknoloji, felsefe ve adaptasyon için aşılması gereken bariyerler gibi çok sayıda konunun konuşulduğu DevCon Bogota'nın en güzel özetlerinden biri bu e-bültende. Hatta Bankless bu sayıdan bağımsız olarak takip edilesi bir mecra.
#DevconIstanbul diyerek bitiriyorum, umarım seneye ya da en kısa zamanda bu konferansa Türkiye olarak ev sahipliği yapabiliriz.
Türkiye'nin önde gelen girişim hızlandırma programlarından biri olan, bilmeyenleriniz için benim de 8 ay öncesine kadar bir parçası olduğum QNBEYOND'un 4. Dönem Demo Day'i 27 Ekim Perşembe 16'da, YouTube'da yayınlanacak. Erken aşamada dikkat çeken sekiz girişimin büyüme yolculuklarını dinlemek için buradan kayıt olabilirsiniz.
Kapanış...
Umarım buraya kadar keyifle okudunuz… Dijital Ürünler'i ilgisini çekeceğine inandığınız arkadaşlarınızla paylaşmayı unutmayın.
Bana ulaşmak için okuyor olduğunuz bu e-postaya yanıt vermeniz yeterli. Bir aksilik olmazsa 2 hafta sonraki salı sabahında görüşmek üzere.
Sevgiler.