Dijital Ürünler #128
Dijital Ürünler'in 128. sayısından, ChatGPT veya OpenAI'ın değil, bizzat benim kaleme aldığım bir e-bültenden herkese merhaba!
Altı yıldan uzun süredir Dijital Ürünler'i hazırladığım Revue'den ise son kez merhaba. 2021'de Twitter'ın satın aldığı Revue, henüz resmi olmayan haberlere göre yıl sonunda kapatılacak. Bugüne kadar 128'i e-bülten, 138 sayı paylaştığım Reveu'ye veda ederken beehiiv veya Substack'e geçiş yapacağım gibi duruyor. Merak etmeyiniz, geçiş sürecinde sizlerin herhangi bir şey yapmasına gerek yok.
Bu sayıda öne çıkanlar;
Web3'ün gerçekten UX problemi var mı?
Starbucks Odyssey beta sürümünü duyurdu: Web2 görünümlü sahiplik ve henüz gözükmeyen 'interchangeably'
Nike'ın .SWOOSH'u
Veri görselleştirme aracı Graph Commons'ın yeni versiyonu yayında
Web3'ün 'kanayan yarası' airdrop'lar
Stripe'dan fiat-to-crypto onramp çözümü
Dijital Ürünler - Yetenek Kolektifi’nde ise aktif iki ilan var;
’Nearby search‘ alanında global çapta çözümler geliştiren VenueX'in ‘Product Manager’ ilanı
Lokasyon bazlı SaaS ürünler geliştiren ve Türkiye'de geniş bir müşteri havuzuna sahip olan SezinSoft'un ‘Flutter Developer’ ilanı
Şirketiniz ya da içinde bulunduğunuz ekiplerin iş ilanlarını siz de Dijital Ürünler topluluğuyla paylaşmak için buyrunuz.
Keyifli okumalar,
Erman Taylan
Web3'ün gerçekten UX problemi var mı?

Geçtiğimiz hafta içinde okuduğum 'Crypto doesn't have a UX problem' başlıklı şu makale; web3'ün aslında olmayan bir UX problemi mi çözmeye çalıştığını soruyordu. Örneğin 1995 yılına, bugünün internetini bilmeyen biri olarak döndüğünüzü hayal edin.
En basit konudan başlıyorum, e-posta hesabı için hangi uygulamayı kullanmanız gerekiyor, ortadaki @ işareti ne anlama geliyor, e-posta adresi sonunda yer alan .com, .org veya .net ne anlam ifade ediyor? Web3'ün bugünkü dünyasında kullandığımız cüzdanlar, köprülerle diğer bir ağa geçişimiz, gas fee'ler, 0x ile başlayan adresler... Kabul, benzer bir karmaşa.
Buradan hareketle makalede vurgulanan asıl konu da aslında UX probleminden önce; kullanıcıların gerçekten ihtiyaç duyacağı web3 uygulama örneklerinin ortaya çıkması. Makale; eğer cüzdanları, köprüleri, gas fee'yi ve 0x ile başlayan adresleri gerçekten kullanmaya değer bir sebep ortaya çıkarsa, kullanıcıların da buna adapte olacağını dile getiriyor. Bu gerçek sebebi de iki başlıkta sınıflandırıyor: fun yani oyunlar ve ekonomi yani DeFi.
Bense makaleden biraz farklı düşünüyorum; UX problemi var çünkü 'kullanıcıların gerçekten ihtiyaç duyacağı web3 uygulama örnekleri' için UX probleminin çözülmesine ihtiyaç var çünkü bu use-case'leri ortaya koyacak insanlar (web2 ürünleri, markaları ve geliştiricileri) başka türlü web3'e adım atmayacak.
Önemli bir bölümünün para kazanmak için trade veya airdrop odaklı olduğu, ki pazarın erken benimseyenleri UX alanında değil, başka alanlarda bir problem teşvik ediyor, 'web3 native' olarak tarif edebilceğim kitle, çok değil birkaç milyon insanla sınırlı. Başka alışkanlıklarla bugüne kadar dijital olmuş milyarları web3'e dahil etmek için ortada kocaman bir UX problemi olduğu kesin. Web3'e Reddit veya Starbucks gibi paraşütlü bir geçiş, milyarları 'educate' edecek bir servis tasarımı şart.
Peki web3'ün ne gibi UX problemleri var?
Bir numaralı kelime abstraction, yani soyutlama. Nasıl Twitter'ın Ruby ile mi PHP ile mi kodlandığını, tweet'lerin PostgreSQL'de mi MongoDB'de mi durduğunu bimiyorsak; web3 uygulamasının hangi ağda işlem yaptığını da bilmemize gerek yok. Büyük resime bakınca aklıma neler geliyor derseniz; çoğunluğu aslında tasarım problemi değil de 'business' problemi gibi gelen diğer konular diyebilirim.
UX ile ilgisi yok gibi gözükse de altyapı noktasında web3'ün halihazırda çözmesi gereken 'technical debt' büyük. 'Mass adoption' diyoruz ama mass'i kaldıracak bir altyapı da henüz yok, ikinci katman çözümleri de dahil gas fee'yi ölçeklendirecek bir teknoloji de. ZK (zero-knowledge proof) teknolojisi burada çok kritik bir yerde. Diğer yandan web3'e geçişi kolaylaştıran thirdweb ve benzeri 'web3 development' platformlarının gelişmesi ve farklı, niş alanlarda çoğalması da şart. Ek olarak merkeziyetsiz yapıların ne ölçüde ve nasıl merkeziyetsiz olacağı sorusunun yanıtı ve uygulanması gibi farklı felsefik konular da var.
Daha UX gibi duran problemler deyince de çok daha iyi bir cüzdan deneyimi: 'account abstraction', airdrop çözümleri, token-gated çözümler. Anlaşılabilir ve daha da önemlisi sürdürülebilir bir oyun veya uygulama içi ekonomik model (tokenomics). Ekonomik model dışında web3 oyun ve uygulamalarının gerçekten kullanılan, efektif bir yönetişim (governance) modelini hayata geçirebilmesi. Ve son olarak tüm bu web3 uygulamaların kendi içindeki geçişleri sağlayan interchangeably kavramının ürünleştirilmesi ilk aklıma gelen konular oluyor.
Starbucks Odyssey beta sürümünü duyurdu: Web2 görünümlü sahiplik ve henüz gözükmeyen 'interchangeably'
Sizlere #120'de detaylıca bahsettiğim Starbucks'ın web3 sadakat platformu Odyssey, hafta içinde beta olarak yayına girdi. Şirketin daha önce duyurduğu gibi programa müşteriler ve Starbucks'ın kendi çalışanları, baristaları dahil oldu.
Uygulamaya giriş yapabilmek için beta programa kabul edilmenin yanında bugün milyonların kullandığı Starbucks Rewards üyeliği gerekiyor. Uygulamada öne çıkan menü elemanları ise şu şekilde: aktivitelerin yer aldığı Journeys ve bu aktivitelerden elde edilen Stamps, yani NFT'ler. Stamps elde ettikçe Odyssey Points sahibi oluyorsunuz ve yeni özelliklerle avantajların kapısını açıyorsunuz. Stamps ise şu an bir web3 cüzdan entegrasyonu gerektirmese de Polygon ağında oluşturulan yani dijital sahipliğin blockchain ile kullanıcıda olduğu, devredilebilir birer NFT. Stamps kullanımında bir de uygulama içindeki Market bölümü yer alıyor, değiş-tokuş yapabiliyorsunuz.
Journey'ler fiziksel veya dijital dünyada; bir quiz tamamlamak, oyun oynamak, sanal tura katılmak, fiziksel mağaza ziyareti yapmak, yeni ürünleri denemek gibi aktivitelerden oluşabiliyor. Kullanıcıların her bir journey'i tamamladığında elde ettiği Stamps, markette yer alan diğer aktivitelere erişmek veya Starbucks'ın mağazalarında Odyssey puanını harcamak (indirim) şeklinde kullanılabiliyor. Puanı direkt harcamak yerine biriktirerek, şimdilik 3 aşamalı bir yapıda kullanıcı kategorinizi yükseltebiliyorsunuz, bu da çok daha büyük (en yüksek seviyede Starbucks'ın kahve çiftliklerine ziyaret gibi) avantajlar elde etmenizin yolunu açıyor.
2023 itibarıyla uygulamaya yine web3 cüzdan entegrasyonuna gerek olmadan (Gemini'nin sahibi olduğu Nifty Gateway sayesinde) kredi kartı ile NFT, pardon Stamps, satın alma özelliği de eklenmiş olacak.
Peki tüm bunlar için web3'e ne gerek vardı diyorsanız;
Bence en önemlisi: Starbucks'ın iş birliğine gideceği diğer marka, oyun ve platformlarda bu stamp'leri, ya da dışarıdan sokacaklarınızı, kullanma imkanı
Instagram, Twitter ve benzeri platformların NFT özelliklerini düşününce; Starbucks Odyssey'de sahibi olacağınız stamp'leri diğer platformlarda sergileyebilme imkanı
Bugün uygulamanın market bölümünde, ilerleyen dönemde başka platformlarda ve tamamen serbest piyasa şartlarında sahip olacağınız Stamp'leri takas etme, satma veya aktivite tamamlamadan satın alma imkanı
Tüm bunları düşününce; web2'deki markaların Starbucks, Nike, Reddit ve benzeri markaların attığı adımları yakından izlemesini gerektiği şart diye düşünüyorum.
Bu arada daha önce size bahsettiğim gibi Starbucks'ın Odyssey'yi beraber kurguladığı Forum3, yine bu hafta içinde 10 milyon dolar yatırım aldığını duyurdu. Şirketin Starbucks dışında şu an iki aktif müşterisi daha var: The Boston Globe ve Ben Mezrich.
Nike'ın .SWOOSH'u
Starbucks gibi müşteri sadakati alanında olmasa da Nike, pazarlama noktasında kuşkusuz dünyanın en büyük markalarından biri. Daha önce RTFKT satın alması ve kendi NFT koleksiyonunu çıkarmasıyla gündeme gelen Nike, geçtiğimiz hafta da .SWOOSH'u duyurdu. En kısa haliyle bir komünite olacak olan SWOOSH şu an kapalı betada.
Dijital dünyada kullanılabilecek olan tasarımlar (sneaker'lar ve diğer aksesuarlar, tabii ki Nike logolu) yapacak yaratıcılarla, bu ürünleri satın alacakların buluşacağı SWOOSH üzerinde kredi kartı ile satın alma imkanı da olacak. Dilerseniz web3 cüzdanınız, veya Nike'ın bu uygulamaya özel olarak tasarladığı ve sadece Nike asset'lerinin alış-verişine imkan tanıyan BitGo cüzdanınızı kullanabileceksiniz.
Fiziki dünyadaki ürünler ve etkinliklerle de bağlantılı olacak olan SWOOSH, Adidas ve diğer rakiplerinin aksine Nike'ı in-game ve in-space kullanımıyla farklı bir noktaya taşıyor. Teknik çok sayıda problemi de beraberinde getiren bu strateji şirketin FTFKT satın almasıyla daha önceden planlanmış bir görüntü çiziyor. Nike'ın bu alandaki yaratıcıları (ve tabii oyunları, space'leri) çok çeşitli teşvik programlarıyla SWOOSH'a sokmaya çalışacağına eminim.
Veri görselleştirme aracı Graph Commons'ın yeni versiyonu yayında
Bir dönem severek kullandığım Graph Commons hafta içinde yeni versiyonu yayınlandı.
Çeşitli data import seçenekleriyle beraber bir veri görselleştirme aracı olan Graph Commons ile verinizi dijital ilişki haritalarına dökebilir; yatırım kararları verme, komünite oluşturma, iş birliği seçeneklerini değerlendirme ve politika ilişkilerini yönetme gibi konularda platformu kullanabilirsiniz.
Web3'ün 'kanayan yarası' airdrop'lar
Airdrop'lar web3 dünyasında erken benimseyen kitleye ulaşma noktasında 'tokens as CAC' yaklaşımını ortaya çıkaracak kadar benimsendi ama hala son derece verimsiz kullanılan bir araç. Dune Analytics'in şurada Uniswap üzerinden yaptığı çok güzel bir analiz var, meraklısına peki 'neden verimsiz' sorusunu yanıtlayan cinsten.
Sondaki diğer örnekler ve governance başlıkları özellikle ilgi çekici.
Stripe'dan fiat-to-crypto onramp çözümü
Plaid'in web3 hamlesini #125'te sizlere aktarmıştım, bugünün web3 yeniliği duyuran fintech devi ise Stripe. Geçtiğimiz hafta içinde fiat-to-crypto onramp özelliğini duyuran Stripe, milyonlarca merchant'ına itibari paralardan kripto paralara, Stripe deneyimi ile geçiş özelliği sunmaya başladı. Bugüne kadar hemen yukarıda adı geçen Nifty Gateway ve geçtiğimiz sayılarda detaylıca bahsettiğim (#113) Braintrust platformuyla da iş birliğine giden Stripe, KYC ve fraud yönetimi gibi arka plandaki tüm operasyonu kendi platformu üzerinde çözüyor.
Kapanış...
Umarım buraya kadar keyifle okudunuz…
Dijital Ürünler'i ilgisini çekeceğine inandığınız arkadaşlarınızla paylaşmayı unutmayın. Dijital Ürünler - Yetenek Kolektifi ilanları da burada.
27 Aralık'ta görüşmek üzere, bu sefer Revue değil başka bir araçtan size ulaşacağım. Bir sonraki sayı yeni yıl öncesi bir 2022 özeti olsun mu diye düşünmüyor değilim...
Sevgiler.