Dijital Ürünler #138
Apple, Google, Microsoft, Meta, Shopify ve niceleri LLM dünyasında adımlar atmaya devam ediyor, Threads'in beklediğim çöküşü ve Retro, Shopify'ın takvimde toplantı maliyetini göstermesi...
Dijital Ürünler’in 138. sayısından, yine dolu dolu bir gündemle, herkese merhaba!
E-bülteni sosyal medya hesaplarınızda paylaşmayı, iş arkadaşlarınıza ve ilgisini çekeceğini düşündüğünüz diğer arkadaşlarınıza göndermeyi unutmayın!
#138’in gündemi şu şekilde:
Apple, Google, Microsoft, Meta, Shopify ve niceleri LLM dünyasında adımlar atmaya devam ederken Microsoft kendini hedge’liyor, e-posta’lar da akıllanıyor, vee son olarak yeni mottomuz: ‘data isn’t oil, it’s sand’
Web3’ün öne çıkan üç gündem maddesi (tabii ki odak nokta kripto cüzdanlar)
Threads'in beklediğim çöküşü ve Retro
Shopify'ın takvimde toplantı maliyetini göstermesi (şirketinizde uygulamanız mümkün, nasıl mı, aşağıda) ve spektrumun en ucundaki Gumroad
Etkiletişim Tasarımı’nı Apple üzerinden anlamak ve iPhone’un çantanızda daha fazla taşımanıza gerek bırakmadıkları (cüzdan, pos, kimlik, pasaport…)
Teknolojide ‘moat’ yaratma…
Keyifli okumalar,
🚂 AI, ML, AML, AGI, LLM…
Geçtiğimiz hafta içinde ülkemizde ilk ‘toplumsal AI’ gündemi yaşandı bilemiyorum denk geldiniz mi? Bir yayınevinin çevirilerinde AI kullanması (‘yapay zeka destekli çeviri’) eleştiri oklarının hedefi oldu, yayınevi ise ‘bunu neredeyse herkesin yaptığını ama sakladığını, kendisinin d yapmaya devam edeceğini’ duyurdu. ABD’de en büyük AI şirketleri (OpenAI, Anthropic, Google, Inflection, Microsoft, Meta and Amazon) Beyaz Saray’a çıkıp yapay zekanın güvenliğine dair tedbirlerini açıkladı, taahhütler verdi. Evet, Türkiye olarak konunun biraz başındayız. :)
Bu ‘soft’ girişin ardından; yavaştan geçelim yoğun gündeme. Apple kendi ‘Generative AI’ ürününü test ediyor, Elon Musk x.ai’i duyurdu, Anthropic AI asistanı Claude’un 2. versiyonunu yayına aldı ve Meta da Microsoft işbirliğiyle açık kaynak kodlu LLM’i Llama’nın 2. versiyonu ile tüm dikkatleri üzerine topladı.
Ve daha neler neler… Bullet’ları seviyorum, sizi bu yoğun gündemden gözüme çarpan detaylarla baş başa bırakıyorum:
Daha önce Meta’nın açık kaynak kodlu bir LLM stratejisi belirlemesi ve kapalı kutu olan rakipleri arasında bir rekabet avantajı (sebeplerine sanırım bu okuyucu kitlesi için girmeme gerek yok, React da Meta’nın geçmişinden güzel bir örnek) yarattığından bahsetmiştim. Hafta içinde Llama 2’yı duyuran Meta, aynı zamanda Microsoft’la da işbirliği duyurdu. İşbirliği Azure kullanımı ve Meta’nın Microsoft ekipleriyle beraber çalışmasını kapsıyor. 2 trilyon token’la eğitilen, bazı alanlarda hazır modellere sahip olan ve LLM benchmark’larında ChatGPT 3.5 üzerinde, 4’e yakın yerlerde sonuçlara ulaşan Llama’nın kazananı Microsoft oldu desem yeridir. Daha fazla Llama kullanımı Antrophic, OpenAI ve Google’dan müşteri çalacak, Microsoft bir anlamda kendini hedge’lemiş oldu. :) Bu arada Meta çoktan tarih olan Libra’da olduğu gibi Llama’da da Microsoft dışında çok sayıda iş ortağına sahip (IBM, Dropbox, Shopify, Intel, Zoom…), bu beni biraz korkutmadı değil sonları da benzer mi acaba diyerek. :) Son olarak evet, Llama 2’nin sahip olduğu lisansa ticari kullanımlar da dahil.
LLM akımı doğmayan, 2023 başı diyelim, ortaya çıkan iki şirketten bahsetmek istiyorum. $1.5b değerlemeyle 2023 öncesi $130m yatırım alan Jasper ile yine aynı dönemde $75m yatırım alan Mutiny AI; hafta içinde işten çıkarma kararlarıyla gündem oldular. Örneğin Jasper’ın 2022 cirosu $75m. Daha önce de bahsettiğim gibi VC’lerin Nvidia ile ilişkilerini ve herkesten daha erken ürün tedariğini bir koz olarak kullandığı, yine geçen haftanın konusu olarak teknoloji devlerinin her birinin bir veya birden çok LLM oyuncusunu seçerek çok yüksek değerlemelerle yatırım yaptığı bir dünyada Jasper ve Mutiny için korkmaktan başka bir seçenek kalmıyor, belki cirolarında -henüz- bir düşüş bile yoktu ama bu belirsiz ortamda malum kararı aldılar. Bu arada sadece ABD teknoloji sektöründe 2023 yılı işten çıkarmalarının geldiği son nokta: 221 bin 655.
Daha önce burada çok kez bahsettiğim LangChain, hafta içinde kendi LLM’inizi oluşturup debug, test ve deploy edebileceğiniz LangSmith’i duyurdu. Bir yönüyle Meta’ının Llama’sı ile de rakip olan LangChain; pazardaki LLM’lerin yetmediği use-case’ler için şirketlerin başvuracağı bir platform yaratmış denebilir, bu arada LangSmith şu an kapalı betada.
Google’ın da yatırımları arasında bulunduğu Anthropic’in Claude 2’si bir sorguda 100 bin token kabul ediyor, ChatGPT’ye göre 5 kat daha ucuz, veri seti 2023 başına kadar gidiyor ve .pdf dosyaları veya url gibi formatları destekliyor. Claude 2 için tüm yorumlar fazlasıyla olumlu ancak henüz Türkiye’den kullanılamıyor, VPN’le de denedim ama daha önce etiketlendiğim için olsa gerek giriş yapamadım.
Shopify, bünyesindeki merchant’ların ürünlerden makro-ekonomik gidişata kadar soru sorabileceği, AI’dan gelen önerilerin de Shopify’da yarattıkları websitelerine yansıyacağı bir ürün hazırlığında olduğunu açıkladı (Tobi Lütke’nin lansman için paylaştığı video da süper). Bundan 2-3 ay kadar önce de end user için AI ile ürün arama gibi bir özellik duyuran Shopify; bu sefer çok daha net bir problem çözen, hatta son zamanlarda duyduğum en başarılı AI ürünlerinden birini duyurdu.
LLM’lerin hayatımıza girmesiyle Tim O’Reilly’in ‘data isn’t oil, it’s sand’ sözü çok hoşuma gitti, sözün arka planı ise LLM’lerin eğitilirken bu verileri kullanıyor ama saklamıyor olmasına dayanıyor. Zaten tüm bu telif tartışmaları ve Twitter’ın data scraping’i engellemek için tweet görüntülemeyi sınırlandırmaya kadar gitmesi de buna dayanıyor.
Hafta içinde $2m yatırım aldığını duyuran Gushwork, sahip olduğu hibrit model ile fark yaratıyor ve kurumlara iş süreçlerini out-source edebilecekleri ‘workforces trained in AI’ sunuyor. Hindistan ve Filipinlerdeki kişileri esnek iş gücü olarak müşterilerine kazandırmayı hedefleyen Gushwork, bu kişileri AI sayesinde hızlı ve etkili eğitimlerden geçiriyor. Gushwork’ü müşterileri şu alanlarda kullanabilir: cold calls, lead management, grafik tasarımı, içerik yönetimi, sosyal medya içeriği oluşturma… Gushwork büyümeyi başarırsa; -belirli bir yetenek seti sınırı içinde- Fiverr ve Upwork gibi freelancing platformlarına önemli bir rakip olabilir.
Dijital Ürüner #137’den sonra e-posta dünyasında AI kullanımına dair iki önemli ürün yayınlandı: biri Snov’dan diğeri de Superhuman’dan. Sesten metine dönme, özetleme, kısaltma ve satış odaklı e-postalarda çok daha sonuç odaklı yazma gibi özelliklerden söz etmek mümkün.
🏢 Shopify, takvim üzerinde toplantıların maliyetini göstermeye başladı
Shopify hafta içinde bir Google Chrome eklentisiyle toplantıların ortalama maliyeti göstermeye başladı. ‘Meeting Cost Calculator’ adı verilen araç bir Chrome eklentisi olarak çalışıyor, çalışanların pozisyonlarına ortalama maaşlarını baz alıyor. 3 kişinin katıldığı 30 dakikalık bir toplantının şirkete maliyeti 700 ile 1600 dolar arasında. Bir kişinin haftada üç toplantı az yapmasının şirkete katkısı toplam maaş bütçesinin tam %15’i!
BU fikir çok hoşunuza gitti ve şirketinizde de kullanmak istiyorsunuz, ‘there is an app for that’: Scalar. Akla gelen ilk soru; maaşları excel’le import etmek ya da bir HR tool’u bağlamak mümkün, dilerseniz Scalar’ı sadece c-level’a veya takım liderlerine açmanız da mümkün.
Böyle bir özellik için Kolay İK’yı göreve çağırıyorum :)
Spektrumun diğer ucundaki Gumroad’da değil toplantı, çalışan bile yok
Gumroad kurucusu Sahil Lavingia (kitabı (‘The Minimalist Entrepreneur’) da Note Air2 Plus’ımdaki okuma listemde) verimlilik, şirket ve ürün yönetimi gibi konularda spektrumun diğer ucunda. Gumroad’da toplantı, hatta bir tam zamanlı çalışan yok. :) Nasıl derseniz Sahil’in şu blog yazısında detaylar mevcut. Sadece toplantı ya da şirket yönetimi değil, aynı zamanda yeni nesil bir şirketin fonlanması konusunda da Sahil’in yaptıkları yeni çağın habercisi niteliğinde. Sahil Gumroad’a kitlesel fonlama ile $5m yatırım topladı, yatırımcılarına temettü dağıtmak için ayrı bir araç bile geliştirdi.
Kitlesel fonlama -özellikle belirli persona’ya özel olarak yapılan- hem şirket yönetimi hem de hedeflerinin de bu fonlamaya özel şekillendiği durumlarda oldukça mantıklı (ülkemizde yapıldığı şeklini hiç mi hiç kastetmiyorum), Gumroad gelecek yılların bir nevi pazar oluşturanı olacak.
⛓️ Web3’te neler oluyor?
‘Fırtına öncesi sessizlik’ gibi bir dönem, ama fırtına yıllardır tahmin edilen gibi değil, kurumların ve kullanıcı deneyiminin ana hatlarını belirlediği, zamana yayılan (küçük olacak demiyorum) bir şekilde olacak. Aslında web2 şirketleri web3’e ‘geçmeyecek’ de web3 şirketleri web2’ye ‘yakınsayacak’ desem kendimi doğru ifade edebilirim. Şunun gibi:
‘web1 → web2 → web3’ yerine ‘web1 → web2 → (web3 → web2)’
Milyarlarca dolar yatırım alan web3 şirketleri ve ABD’nin en büyük 100 şirketinin yarısından fazlasının kurduğu blockchain takımları çalışmaya devam ediyor.Felsefe olarak muazzam bir gelecek dizayn eden web3, felsefenin uygulamaya geçişinde ise kurumlara ve daha kolay deneyimlere ihtiyaç duyuyor. Ve bu felsefenin dokunduğu bazı noktalarda da ancak kurumların geçişi başlatabileceği gibi bir tablo görüyorum.
Bu kadar soyut konuşma yeter, gelin web3’ün öne çıkan 3 gelişmesine beraberce göz atalım. İlk olarak artık geleneksel hale gelen ve benim de buraya çok kez taşıdığım Electric Capital imzalı Developer Report’un güncel sayısı yayınlandı. Rapora göre %22 yıllık düşüşle 21 bin açık kaynak kodlu web3 projelerine contribute eden geliştirici var. Burada kritik nokta; geride bıraktığımız bir senede (ki tam piyasaların düşüşe geçtiği dönem: Haziran 2022 - Haziran 2023) ‘bir arkadaşa bakıp çıkanlar’ zaten yeni gelen bir gruptu ve katkıları da kalanları göre düşüktü. Raporda çok sayıda veri var, protokoller ise ayrı bir parantezi hak ediyor. Optimism, Celestia, yeni gelenlerden de Aztec, Aptos ve Sui dikkat çeken oyuncular.
Size aktarmak istediğim ikinci gelişme ise Coinbase Wallet’in mesajlaşma sistemini (wallet-to-wallet messaging) aktif etmesi. İlk bakışta pekala kim bir akıllı kontrata mesaj yazabilir diyebilirsiniz, ama konuya bir de reklam ve komünite perspektifinden bakınca anlamlı bir noktaya varmak mümkün. Aynı NFT’ye sahip, POAP’ler ile aynı etkinliğe katılan kişilerin artık mesajlaşması ya da organizatörün, komünite sahininin toplu mesaj gönderebilmesi gerçek hayatta karşılığı olan konular. XMTP altyapısını kullanan Coinbase’in bu mesajlaşmayı bilimum platformla entegre etmesi de olası. Bu arada Coinbase’in web3’ün super app’i olmaya gittiği de bir başka konu başlığı ve şirketin kurucusu Brian da bunun altını çiziyor.
Web3’le alakalı üçüncü haberim de bir wallet’tan, Circle, ki web3’ün halka en çok inen ürünlerinden biri olan stabil kripto paraların (stabil kripto paralarla yapılabileceklerin daha çok başındayız!) en büyük hizmet sağlayıcısı diyebiliriz kendilerine, beta olarak ‘Programmable Wallet’ olarak tarif ettiği yeni ürününü duyurdu. Son kullanıcıya değil, uygulamasına bir web3 cüzdanı entegre etmek isteyenleri hedefleyen Circle’ın ürünü tamamen API’larla çalışıyor, Android ve iOS için SDK’leri de mevcut.
Başlangıçta Ethereum’u, Polygon’u ve Avalanche’ı destekleyen Circle; uzun vadede ise ‘blockchain agnostic’ olmak istiyor, saklama konusunda esnek yapısıyla uygulamaların tercihi kullanıcılarına bırakmasının önünü açıyor. Yakında gas fee ödemelerine dair de istenirse uygulamanın sorumluluğu alacağı yapılar kurgulanabilecek olan Circle’ın bu hamlesi özellikle bir stabil kripto para şirketinin arkasında olmasıyla önemli ve B2B olarak bakınca da uygulama geliştiriciler için önde gelen seçeneklerden biri olmaya aday.
🤳🏻 Thread’in ‘içine kapanması’ ve ‘Instagram Killer’ Retro
‘Biz bunları hep köşemizde yazdık’… :) Evet, aradan bir Dijital Ürünler bile geçmemişken Thread’e dair -Instagram’dan devşirilen- kullanıcıların aktiflik oranlarıyla uygulamada geçirilen sürenin çok ciddi oranlarda düştüğü konuşuluyor.
Twitter’ın henüz yüksek takipçili kullanıcılarını kapsasa da revenue sharing özelliğini duyurduğu haftada sizi bilmiyorum ama ben Threads’i en fazla 2 kere, o da hala kim içeride diye açtım, burada içerik üretmek zorunda olan sosyal medya ekiplerine kolay gelsin. :)
Türkiye’de pek hatta hiç etkisi olmasa da ABD’de Elon Musk’ın uygulamasındansa başka herhangi bir uygulamayı tercih edebilecek sol tandanslı (evet tandans’ı da e-bültende kullanmadım demem) bir kitle olsa da o kitle de network effect’e yeniliyor, Threads bir yandan yeni özellik eklese de konu özellikle çözülmeyecek orası kesin. Bakalım Zuck’ın elinde başka ne kartlar var?
X
Ben e-bülteni hazırladıktan sonra Elon Musk Twitter’ın X dönüşümü duyurdu, hatta belki siz bu satırları okurken Twitter’ın logosu bile değişmiş olabilir. Konuşmak için erken ama X bir çatı platform, altında Twitter ve X.AI gibi platformları barındıracak, Twitter da gelir paylaşımı ile başlayarak ödemelere mi kayacak acaba? Ödeme tarafı öncesi Twitter’ın AI ile yeni iş ve gelir modelleri bulmaya çalışacağını tahmin etmek güç değil. Düşünsenize, OpenAI 2022’de, Antrophic 2023 başında duruyor, en gerçek zamanlı, hayata ve gündeme dokunan veri ise Twitter’da.
Retro: Instagram’dan ayrılan 4 geliştiricinin gerçek ‘fotoğraf paylaşım uygulaması’
Instagram’dan ayrılan üst düzey dört yöneticinin kurduğu ve hatırı sayılır bir gruptan yatırım aldığı Lone Palm Labs, kendisini bir inkübatör olarak konumlandırıyor ve ilk uygulamasını yayınladı bile: Retro (Türkiye App Store’unda henüz yok).
Instagram bir arkadaş çevresine fotoğraf paylaşma uygulamasından çıkıp iyiden iyiye ünlülerin, markaların,ve tabii influencer’ların içini doldurduğu kocaman bir sosyal ağ haline gelirken Retro; private profilleri default kılmasıyla, başkalarının fotoğraflarını görmeniz için kendinizin de fotoğraf paylaşmasını zorunlu kılmasıyla, sadece fotoğraf albümünüzdeki ve 4 haftadan eski olmayan fotoğrafları filtresiz paylaşabilmenizle öne çıkıyor. Yani arkadaş çevresi için, gerçek bir fotoğraf paylaşım uygulaması.
Buraya kadar her şey mükemmel, ama ne BeReal gibi viral unsurlara sahip değil, ne de reklam dışında bir gelir modeli henüz yok ki uygulamada şu an reklam da yok. ABD’de bir hype oluşmuş gibi ancak network effect’i oluşturacak kullanıcı eşiğine VC parasıyla erişmek hele de bugünün koşullarında neredeyse imkansız gibi. Yine de Instagram’ın ne olduğu ya da aslında ne olması gerektiğine dair güzel bir örnek.
🍎 iPhone: kimlik, cüzdan, pos, kasa, pasaport…
Apple’ın ‘tap to pay’ adını verdiği, işletmelerin Apple cihazları üzerinden ödeme alabilmesini sağlayan özelliği UK’de devreye girdi. Şu an Revolut ve Tyl ile çalışan Apple yakında Adyen, Dojo ve Zettle gibi şirketlerle de entegre olmayı planlıyor.
Tek kişilik işletmelerden perakende devlerine kadar oldukça geniş bir kitlede bu özellik yakın gelecekte önemli bir ödeme alternatifi olacaktır. Bu arada Apple’ın iPhone’lardaki NFC’yi Avrupa’daki diğer banka ve fintech’lerin kullanımına hala açmaması yakında Avrupa’da bir regülasyon konusu haline gelebilir.
Bundan daha önemlisi; Apple’ın iOS 17’de Apple Wallet’ın içine ID’yi de koymaya başlaması. Düşünsenize; cebinizde taşıdığınız telefonla ödeme alıp/yapmak dışında Apple ne gibi yeniliklerin kapısını aralıyor?..
📖 Kısalar (okumadan geçmeyin, üzülürsünüz)…
Etkiletişim tasarımı sanat mıdır bilim midir? Bir dijital ürünün sizi neden iyi hissettirdiğini anlamak için detaylara bakmak lazım, eminim bu his tesadüf veya yalnızca bir estetik değil. iOS ve MacOS’un etkileşim tasarımını derinlemesine inceleyen Vercel’in tasarım mühendisi Rauno Freiberg’in şu blog yazısı, çıktısı alınıp duvara asmalık cinsten! :)
Başta AI gelmek üzere son zamanlarda üzerine çok konuşulan teknoloji şirketleri için moat yaratma kavramı üzerine güzel bir okuma, strateji konuşmayı sevenlere.
Ben bi yerde pes ettim, ‘daha fazla okusam da anlamayacağım’ diyerek, ama eğer bir yazılım geliştiriciyseniz ki bu e-bülteni takip eden çok fazla var, buyrunuz: ‘What Is ChatGPT Doing… and Why Does It Work?’
Kapanış…
Buraya kadar okuduğunuz için teşekkürler!
Dijital Ürünler #138’i sosyal medya hesaplarınızda paylaşmayı, ilgisini çekeceğini düşündüğünüz arkadaşlarınıza yollamayı unutmayın. Bana ulaşmak için okuyor olduğunuz bu e-postaya yanıt vermeniz yeterli.
Eğer bir aksilik olmazsa 8 Ağustos’ta görüşmek üzere!