Soft Commitment #169

LLM'lerde büyüme durdu (mu), Visa, stablecoin'ler ve Ethena, McKinsey'den 60 yıl, Octoverse 2024'e göre Türkiye'deki hızlı büyüme, Substack ve Beehiiv... Uçları daha sonra birleşecek çok sayıda nokta.

Soft Commitment’ın yeni sayısından herkese merhaba! Umarım iyisinizdir, başta sağlık olmak üzere her şey yolundadır.

---

Soft Commitment Podcast

E-bültenin bu yeni sayısını, birebir aynı içerik ve benim yapay zeka ile klonlanmış sesimden dinlemek için: Soft Commitment Podcast.

Normalde e-bülten ile podcast’i eş zamanlı çıkıyorduk, ama bu sayıda yapay zeka değil, biz zamanlamayı tutturamayınca #169’un podcast versiyonu biraz gecikmeli çıkacak. Lütfen favori podcast platformunuzda takip edin, beğenin ve yorum yazın, yeni sayı gelince haberiniz de olsun.

---

Bir önceki sayıda söylediğim gibi; seçim gündemi ve tatil arifesi teknoloji dünyasını da etkiledi. Bolca rapor sizi bekliyor, manşetimiz de AI’ın -teknoloji perspektifinde- yükseliş döneminin sonuna mı geldik? Başlarken şüphelerim vardı, ama bence yine güzel sayı oldu! :)

Soft Commitment’ı takip eden 6672 teknoloji sektörü profesyonelinden birisiniz, çok teşekkürler. Yeni sayıyı sosyal medyanızda paylaşmayı ve iş arkadaşlarınıza forward etmeyi lütfen atlamayın.

Rastlamanızın kolay olmadığı konulardan, hafızanızda daha sonra birleştirmeniz için çok sayıda nokta koymaya çalışacağım. Geride bıraktığımız 15 güne Soft Commitment bakışı atmaya hazır mısınız?

169. sayıda 8 farklı başlıkta, 20 farklı gündem ve içgörü hemen aşağıda sizlerle.

Keyifli okumalar,

Erman Taylan

---

😲 Büyük dil modellerinde büyüme yavaşladı mı?!

En başta söylemeliyim; büyüme derken kişi ve kurumların ilgisini değil, büyük dil modellerinin kapasitelerinden söz ediyorum. Bu hafta Meta, Wharton ve NYU’daki uzmanların Twitter’daki atışması en çok konuşulan konuların başında geldi. Konu hakkında çok daha derli toplu bir okuma ise şurada. Eğer paywall’u aşabilirseniz; OpenAI ve Google’ın yavaşdığı bu yavaşlamaya dair değerlendirme Bloomberg’de.

LLM’lerin reasoning yani anlamlandırma kapasiteleri üzerine dönen tartışmaya geçmeden önce, anlamlandırma nedir ve neden önemlidir sorularıyla başlayalım. Matematiksel, mantıksal ve sezgisel gibi alt başlıkları olan bu konu, modeldeki parametre sayısıyla bir hayli bağlantılı. Özellikle çok katmanlı durumlarda; sebep ile sonuç arasında bir korelasyon bulunması zorlaşıyor diye bir özet yapabilirim. Ve kullandığınız modelde anlamlandırma yeterince iyi olmadığında, bu halüsinasyon ve kafa karışıklığı ile sonuçlanıyor.

Söz konusu tartışmada temel nokta ise bir noktadan sonra paremetre sayısınınn anlamlandırmaya etkisinin düşmesi üzerine. Aslında OpenAI’ın 2020 yayınladığı Scaling laws for neural language models başlıklı makalesi birebir bu durumu anlatıyor.

Yazılanlara göre OpenAI’da çalışanların bir bölümü, şirketin geliştirilmekte olan modeli Orion’ın belirli görevlerde ChatGPT-4’ten beklenen kadar iyi olmadığını, hatta örneğin kodlama gibi bazı konularda geride olduğunu düşünüyor. Google Gemini ile benzer bir sınıra çarpmış, Anthropic de yeni modelinin çıkış tarihini bu sebeple ertelemek zorunda kalmış, yukarıdaki Bloomberg makalesi de bunlardan bahsediyor bu arada.

OpenAI’ın o1’ının neden bazı sorgularda sizi beklettiğini sanırım şimdi daha iyi anlayabiliriz.

Hatırlarsanız sizlere yapay zekanın geçmişinde de yaz-kış gibi dönemler olduğunu, geçmişte olduğu gibi bugün de bu döngünün bir noktada tekrar yaşanacağına dair görüşleri aktarmıştım. Tam olarak yaz döngüsünün sonuna geldik, kış başlıyor mu, konumuz bu.

Veri?

Bu noktada büyük dil modellerinin besleneceği yeni, yüksek kaliteli veri setleri büyük bir önem arz ediyor. Modeller kaliteli verileri tüketti, düşük ve orta kalite verilere geçtiler. E-bültende çokça aktardığım dev yayıncılara dökülen 100’lerce milyon dolarların sebebi de tam olarak bu. Diğer yandan sentetik veriler de yine önemli bir başka çözüm önerisi olarak çekiciliğini koruyor.

Sam Altman ve Dario Amodei son derece optimist

Y Combinator’da halef-selef olan Sam Altman ile Garry Tan’in şuradaki yeni röportajında Altman, AGI’ye 2025’de erişeceğimizi söylüyor. Benzer şekilde Antrophic kurucusu Dario Amodei de son derece optimist.

Teknik bilgim hangi tarafın ne derece haklı olduğunu anlamaya yetmiyor tabii ki ama en azından şu kesin gibi; şu an sadece AI modeli eğitmek için daha çok çipe erişmek değil, çözümünü çok az kişinin bildiği bir teknik probleme çözüm bulmak da orta vadede kazananı belirleyecek.

Generative AI’da diğer gündem maddeleri

• Daha önce bahsettiğim gibi Perplexity reklam modelini devreye aldı. Yine bir önceki sayıda tanıttığım Claude’nin AI agent’ının bir benzerini; OpenAI 2025 birinci çeyreğinde yayına almayı planlıyor. Bu haberleri geçiyorum…

• Palantir, Antrophic ile AI çözümlerini hükümetlere sunmak için bir iş birliği açıkladı. Şirketin çeyrek sonuçlarıyla beraber hisseleri bir hayli değer kazandı.

• Stripe, AI agent’lar için SDK’ini duyurdu. Artık LLM’ler ödeme ve fatura gibi API’lara erişebilecek, Vercel ve LangChain gibi entegrasyonlarla beraber.

• Kurumların %77’si 13 milyardan daha az parametreli, küçük modelleri tercih ediyor. Databricks’in State of Data + AI isimli çalışmasına meraklısına gider.

• Yine yeniden, AI ile iş gücünün değişimine (işsizlik?) dair bir başka araştırma da The Guardian’da yayınlandı. Tony Blair Enstitüsü’nün çalışmasına göre bizle benzer nufüsa sahip olan UK’de 1-3 milyon arası kişi AI kaynaklık olarak işini kaybedebilir, ama uzun vadede doğacak yeni iş kolları bu açığı kapatma noktasında yeterli olabilir. Ülke ekonomisine 5 sene içinde %1, 10 sene içinde %6’ya kadar pozitif katkı öngörülüyor, tabii UK’in AI alanındaki önemli yerini bu sayılara bakarken unutmamak lazım. Keza ülkedeki iş gücünün dağılımını da.

• Seçimlerden hemen sonra Meta bir manifesto yayınladı, açık kaynak kodlu AI modellerini desteklemenin ABD için önemine değindi. Amiral gemisi Llama’yı devlet kurumlarının kullanımına hazır hale getirdi. Benzer bir açıklama da hem Microsoft CEO’su Satya Nadella hem de A16Z’nin A’sı Andreessen Horowitz ortak imzasıyla, Microsoft’tan geldi.

  • Tam da bu noktada; Balderton‘un hazırladığı Founder's Guide to AI Policy and Regulation kitapçığı burada.

• Nereye koyacağımı tam bilemedim; ama OpenAI’ın kurucu ortaklarından ve ilk destekçilerinden biri olan Elon Musk ile Sam Altman’ın yazışmaları ABD’deki dava sebebiyle halka açıldı. İnsan okumaya başladı mı kendini durduramıyor. :) Elon Musk’ın yeteneğe verdiği önem, yeni bir şirket kurmanın ki kim olursanız olun benzer süreçleri, yine Musk’ın netliği ve kısa yanıtları aklımda kalanlar…

🕹️ Sürreal bir film senaryosu gibi: ABD seçimleri

Sonuçlar değil, öncesinde ve sonrasında yaşananlar sizi bilmiyorum ama bana sürreal bir film izliyormuşum hissi verdi. Belki alıştık, ama çok değil, yirmi sene kadar öncesine gidip bir de seçimlere oradan bakmayı deneyin.

Kesinlikle -teknolojinin gelişimiyle de beraber- tüm ülkeler gün geçtikçe daha çok birbirini benziyor. Politikaya girmeden ki zaten pek de anlamam, Soft Commitment notlarım aşağıdaki gibi…

Verimlilik, artık hükümetlerin de gündeminde

Elon Musk’ın ismi DOGE olarak belirlenen, hükümetin verimliliğine odaklanacak bu yeni kurumun başına geçmesi, çok değil daha en son sayıda developer job market anlatırken bahsettiğim konuyu daha da derinleştirdi. Sadece teknoloji şirketlerimiz değil, hükümetler de verimliliği dert edinecek gibi. Ki e-bültenin sıkı takipçileri Elon Musk’ın ABD’de MBA eğitiminin kurumsal işleyişi negatif etkilediğini düşündüğünü de bilirler.

Medyaya duyulan, pardon duyulmayan güven

Bu arada Elon Musk demişken; kendisinin Trump’la ilişkisi sonrası Twitter’a reklam vermeyi kesen kurumlar birer birer geri dönüşlerini açıklıyorlar. Diğer yandan, The Guardian ise Twitter’da paylaşım yapmayacağını duyurdu. Tarafsız kalan Bezos’un Washington Post’u ise 250 bin abone kaybetti. New York Magazine’deki şu makale medyanın dönüşümüne dair okumaya değer.

Bakalım ABD’de Trump’ı destekleyen teknoloji liderleri ve fonlar, bekledikleri gibi bir destek görebilecekler mi? Şahsen tam olarak bekledikleri gibi olacağını çok da düşünmüyorum.

💳 Visa: Stablecoin’ler, sadece altı senede Visa’nın ödeme dünyasındaki hacmine çok yaklaştı

Bizzat Visa’nın hazırladığı hemen yukarıdaki grafik, benim de birçok kez işlediğim gibi stablecoin’lerin ürün-pazar uyumunu yakaladığına dair bir işaret gibi duruyor, aslında öyle de. Ama Visa’nın da belirttiği gibi stabil kripto para hacmi içine bot’lar yani otomasyona dayalı arbirtraj ve DeFi işlemleri de var.

Visa bu ayrımı daha iyi yapabilmek adına Allium Labs ile işbirliğine giderek yeni bir dashboard yayınladı: visaonchainanalytics.com Visa’ya göre örneğin son 30 güne bakacak olursak zincir üstü veriye baktığımızda $2,3t görülüyor, ama gerçekten bir ödeme için yapılan işlemlerde hacim $600b. Yani neredeyse 5’de biri. Visa’nın açıkladığı bir diğer ilgi çekici metrik ise tüm ağlarda toplam 30 milyona yakın aktif cüzdan stabil kripto paralarla işlem yapmış.

Visa blokzincir alanında oldukça aktif ve kaliteli içerik üreten bir takıma sahip. PoC çalışmaları da Soft Commitment’a birden çok kez konu olmuştu.

Son olarak RWA üzerine çalışan Visa, bu çalışmasıyla hem önemli bir noktaya ışık tuttu, hem de gerçek zamanlı olarak çalışan adeta bir ‘başvuru kaynağı‘ hazırlamış oldu.

Ethena büyüyor, kilitlenen varlıklar 3 milyar doları aştı

Stablecoin demişken, aslında stabil değil de sentetik olarak nitelendilen Ethena, 3 milyar dolar TVL (Total Value Locked) yani toplam kilitlenen varlığa ulaştı ve bu da onu stabil kripto paralar içinde 4. sıraya yükseltti. Buradan platformun gerçek zamanlı olarak tüm metriklerine ulaşabilirsiniz.

Adına $USDe dediği sentetik parasıyla; yatırdığınız dolarları ‘delta hedge türev pozisyonlarında’ değerlendiren Ethena, piyasada bulabileceğiniz dolar faizlerin üzerinde bir getiri vadediyor. Yani Ethereum’da stake’liyor, DeFi, vadeli piyasaları kullanıyor; her bir işleminin diğer bir başka işlemi hedge’lediği bir yapıda.

Şu an için %25 yıllık getiri vadeden Ethena tabii ki riskli bir varlık, ama şimdilik bu riski gözen alan kripto native kullanıcıları platformun büyümesini sürdürmesine yetiyor. Risklere dair burada güzel, detaylı ve Türkçe bir analiz mevcut.

Platform finansal piyasa riskini türev işlemlerden dolayı taşısa da henüz gözle görülür bir krizle karşı karşıya kalmadı. Ethena’nın gelecek planlarından biri de kendi zincirini yayınlamak da var.

🫡 McKinsey gözünden teknolojinin 60 yılı

Arkanıza yaslanın, sizi 1960’dan günümüze kadar teknolojinin gelişimine dair bir yolcuğa davet ediyorum. McKinsey imzalı, güzel görsellerde bezeli, 25 maddelik bir özet.

Teknoloji; güzel mesleksin, ilgi alanısın, çok derin ve bir o kadar keyiflisin. Tüm bu mihenk taşlarında emeği geçenlere saygıyla…

• 60’larda IBM’in System/360 ile başlattığı yeni dönem, Intel‘in kurucu ortağı Gordon Moore’un adını da verdiği yasasıyla transistorlerin hızla gelişimi ve 69’da yayına giren ARPANET -bugünün internetin atası desem yeridir-.

• 70’lerde ilk mobil telefon araması, kablosuz iletişimdeki hızlanma, GPS’in doğuşu ve Oracle’ın ikinci versiyonunu yayınladığı veritabanı yazılımıyla büyük veri çağını başlatması.

• 80’lerde lithium-ion bataryaların ortaya çıkışı, yine IBM’in ilk kişisel bilgisayarı 5150’yi $1500 ile piyasaya sürmesi, ve onu 84’te Apple’ın Macintosh 128K ile izlemesi veee sıkı durun, Microsoft’un PowerPoint’i yayınlaması.

• 90’larda Microsoft’un rakiplerinden ‘aşırarak’ yenilikçi bir arayüzle işletim sistemlerinde GUI’leri yayınlaştırması, 91’de World Wide Web’in çıkışı (vay be benden bile genç!), 99’da Salesforce liderliğinde ortaya çıkan CRM…

• 2000’lere geldik, .com balonunu patlattık, Amazon kitap satarak başlattığı serüvenine 2006’da bulut bilişime girmesiyle devam ederken Steve Jobs ise bu listedeki bence en büyük mihenk taşlarından birini devirerek 2007 yılında iPhone’u lanse ediyor.

• 2010’lara geldik… Yani ‘mobilin çağı’ başladı. :) 2012’de de AlexNet’in temellerini attığı deep learning kavramıyla tanıştık. 2012’de Elon Musk PayPal mafyanın medar-ı iftiharı Tesla’yı kurdu.

• 2020’lere yine Elon Musk’la, 2021’de SpaceX’i duyurmasıyla başladık, artık daha fazla bugüne gelmeye sanırım gerek yok… Bu kısa özet bile 2010’dan bu güne ileride bu dönemi Elon Musk ile anacağımızı gösteriyor, kendisi ABD’deki seçimlerin de başrolündeydi.

Bitirirken de McKinsey’nin bu keyifli çalışmasını paylaşmış olayım.

🇹🇷 Github imzalı Octoverse 2024

GitHub’ın yılda bir kez paylaştığı ve globalde geliştirici dünyasını mercek altına aldığı Octoverse’ün 2024 versiyonu yayınlandı. Octoverse’ü e-bültende 5. kez sizlere taşıyorum. Bu senenin notları şöyle:

• Octoverse’e göre Türkiye’den GitHub üyesi olan 1.7 milyon geliştirici var, yıllık büyümemiz ise tam %19. Bu büyüme oranı Türkiye’yi Avrupa ve Orta Doğu’da en hızlı büyüyen beşinci pazar yapıyor. As bayrakları!

• AI yazılımcıların yerini alacak mı derken Python, JavaScript’i geçerek en çok kullanılan ‘programlama’ dili oldu. AI etkisine eklemelerle devam edeyim, AI agent ve küçük boyutlu modellerin kullanımı dikkat çekti.

  • Örneğin açık kaynak kodlu projelere katkı veren geliştiricilerin %73’ü, kod ve/veya dokümantasyon yazarken AI araçlarını kullanıyor.

• Geliştirici sayısında en hızlı büyüyen ülke -evet, hala- Hindistan. En büyük geliştirici nufüsu ise ABD’de. İngilizce konuşmayan ülkelerdeki büyük artış dikkat çekici ve tabii ki AI araçlarına bağlanıyor.

• Halka açık üretken yapay zeka projelerinin sayısındaki yıllık büyüme %98. Yalnızca 2024 yılında 70 binin üzerinde üretken yapay zeka projesi GitHub’da hayat geçmiş.

🌏 Sensor Tower Digital Market Index

2024’ün 3. çeyreğini ele alan Digital Market Index, mobil pazara dair en önemli kaynaklardan biri kuşkusuz.

Data.ai’ı da satın alan (#154) Sensor Tower’ın raporundan öne çıkardıklarım:

• Mobil oyunlarda bir büyüme yok, ama oyun dışı kategoride gelir büyümesi yıllık %25. İndirmelerdeki büyüme %3 iken gelirdeki bu sayı kuşkusuz çok dikkat çekici, iOS büyümede de toplam aldığı payda da Android’in önünde. Avrupa, Almanya’nın başı çektiği şekilde coğrafya olarak en dikkat çeken bölge.

• TikTok yine en çok gelir elde eden uygulama. Listeye bakınca ön plana dating çıkıyor desem muhtemelen yanlış olmaz. İndirme sayısı olarak Temu dünyada da ama özellikle ülkemizde inanılmaz bir yere tırmanmış.

  • Amazon da haberi kaçırmadıysanız Temu’ya bir rakip olarak konumlanan yeni uygulamasını hafta içinde duyumuştu.

• ChatGPT dünyada ilk 10’a giremese de ülkemizde en çok gelir elde eden 9. uygulama.

• Reklam harcamaları, oyunlara dair çok sayıda detay ve daha fazlası raporda.

🎁 Sunumlar güncellensin: We Are Social 2024 yayında

Dijital dünyada adeta bir kült olan, ilk akla gelen raporlardan biridir herhalde We Are Social. 2024 versiyonu için buyursunlar. 561 sayfalık bu rapordan notlarım şöyle:

• Dünyadaki toplam nufüs artış oranı %1, internete erişimi olan nufüstaki büyüme %1.8, mobil cihaza %2.5 ve sosyal medyaya da %5.6. Çok genel başlıklarda bile hala ciddi bir büyümeden söz edebiliriz. Ve hatta şöyle düşünürsek çok daha iyi olacak sanırım; bir sosyal medya platformuysanız, %4 büyüdüyseniz aslında küçüldünüz.

• 2024’ün trendlerinde öne çıkarılan 5 konu şöyle: İlk sırada, AI’ın da önünde medyaya karşı artan güvensizlik, tabii ki AI, ‘boomer’ kitlenin artan e-ticaret ve sosyal medya tüketimi, kısa videoların özellikle sporda yükselişi ve son olarak artık veganlığın o kadar da popüler olmayışı. Sonuncusuna şaşırdım, Türkiye olarak biraz geriden geliyoruz sanırım.

• Suudi Arabistan başta olmak üzere MENA’daki ülkeler kurdukları yatırım fonları ve başlattıkları dev projeleriyle dikkat çekiyor ama altyapı katmanında (örneğin internet hızı) ve diğer başlangıç konulardında da öne çıkıyorlar. Bu dev projelerin arkasında kesinlikle doğru bir akıl dar var, tabii bolca para ve süreklilik dışında. Hal böyle olunca bu dev projelerin çıktıları neler olacak sorusu uzun vadede bir başka bütük başlığımız haline geliyor.

• We Are Social’ı hakkını vererek tüketmek çok zor, keşke daha kolay arama yapılabilir, geçmiş yıllarla kıyaslanabilir, akıllı bir websitesine evrilmeyi -akıl etmişlerdir kesin ama- başarabilselermiş.

📰 Newsletter dünyasından: Substack’in yeni yatırımı, Beehiiv’in içerik üreticisi destekleme fonu

Substack’in rakibi olarak nitelendirebileceğim Beehiiv (kurucusu zamanında biraz daha indirim yapsaydı şu an ben de Beehiiv kullanıyor olabilirdim), Beehiiv Media Collective adını verdiği bir fon duyurdu. Fon altında güzel düşünülmüş detaylar da var; Perplexity Pro gibi araçlara ücretsiz erişim, sağlık sigortası ve hukuksal destek gibi. Fon miktarı net değil, ancak başvurular sonrası bir değerlendirme sonrası hak kazananlar belirleniyor.

Substack de boş durur mu, $10m değerindeki yeni yatırım turunu açıkladı. Seri B turunda $585m değerlemeye ulaşıp bugüne kadar $80m yatırım alan platform, öyle gözüküyor ki stratejik olarak önemli gördüğü kişileri içeri katmak için küçük bir tur düzenledi. Yatırımcılar arasında Naval Ravikant, Substack’te içerik üreticileri ve bu alana dedike kurumsal yapılar var.

🫷🏻Kapanış…

Buraya kadar okuyanlara ayrı bi teşekkür. E-bülteni arkadaşlarınızla paylaşmayı da unutmayın. Bana ulaşmak içinse, bizzat bu e-postaya yanıt verebilirsiniz.

Soft Commitment’ın 170. sayısı, 3 Aralık Salı günü saat 09:00’da favori e-posta ve podcast uygulamalarınızda sizlerle olacak.

Sevgiler.