Soft Commitment #148 - Best of 2023
Soft Commitment #148 - Best of 2023
Deprem, Cumhuriyetimizin 100. yılı, e-bültende re-branding, her yerde olan LLM, web3 adaptasyonunda değişim, krizler, büyükten küçüğe kovulmalar, politikleşen teknoloji, girişimcilik vergisi...
E-bültenin 148, 2023’ün son sayısından herkese merhaba!
Geçtiğimiz senelerde de olduğu gibi; bu sayıyı ‘Best of 2023’ ilan ettim ve yıl boyunca sizlerle buluşturduğum 18 sayıdan öne çıkan birer gündemi paylaşmak istedim. 18 bi-weekly sayı, 2 özel sayı, 4 ‘What I read this week’, onlarca yenilik, ürün, kriz, istifa… Almanak tadında bir yıl sonu özeti. AI kendi başına bir almanak oluşturabilecek kadar gelişmeye sahne oldu, olabildiğince onları pas geçtiğimi de ekleyeyim, ayrıca tabii ki bu bir Soft Commitment almanağı, teknoloji dünyasındaki önemli gelişmelerdense e-bültende konu edilmiş meseleleri bulacaksınız. En sonda da tüm bir yıl boyunca sizinle paylaştıklarımdan okuma önerileri var.
‘Soft Commitment için 2023 nasıl geçti’ derseniz; yayınladığım 25 sayı, sadece aboneler tarafından 200 binin üzerinde okunma, Substack’te yüzde 14 abone sayısı büyümesi aklıma gelen ilk istatistikler. Benim için bu sayılardan çok daha önemlisi ise; tutkuyla takip ettiğim bu dünyaya dair yazdıklarımın, kendi alanlarında son derece deneyimli, meraklı ve etki gücü yüksek bir komünite olan sizler tarafından okunuyor olduğunu bilmek… Yani niteliğin nicelikten çok daha anlamlı olduğu bir yerdeyim.
Hepimize sağlıklı, mutlu ve başarılı bir 2024 diliyorum.
Keyifli okumalar,
Diğer özel günler gibi yıl başlarına da çok önem verdiğim söylenemez ama ne olursa olsun hepimiz için önemli bir milestone, insanın kendi içine dönmesi için de, yeni bazı başlangıçlar için de… Her yerde okuduğunuz 2024 trendleri vs. gibi bir bölüm açmaya niyetim yok; ama kısa bir giriş yapmadan da başlamak istemedim. Cumhuriyetimizin 100. yılını kutladığımız 2023’e ülke olarak 6 Şubat depremiyle girdik, büyük kayıplar, çaresizlik, kızgınlık, plansızlık… Ardından 2 turlu bir seçim, ekonomi, dünyada savaş…
Dünya genelinde 260 binden fazla teknoloji çalışanı 2023 yılında işlerinden oldu, daha da doğru bir ifadeyle ‘toplu işten çıkarmanın kurbanı oldular’. Makroekonomik konjonktür yatırım ve değerlemeleri derinden etkiledi, 2024’te bunun kolay kolay değişeceğini sanmıyorum, 2024’te daha çok M&A işlemi, alternatif yatırım araçlarına yönelmeler bekliyorum. LLM ve Generative AI konularında olgunluk (modeller, arayüz, kullanım alanı keşifleri…), çeşitlilik ve kurumsal adaptasyon hız kazanacaktır. Ve tabii artık teknolojiyi politikadan bağımsız düşünmek imkansız, teknoloji hiç olmadığı kadar politik ve öyle olmaya devam edecek. Web3 kurumsal şirketlere ve pazar koşullarına adaptasyon için ‘muhtaç’ gibi duruyor. Çalışma şekillerimiz, çalışmaya bakışımız ve iş modelleri 2023’ün bitişinden bağımsız zaten hızla değişmeye devam ediyor…
Artık hadi gelin Soft Commitment bakışıyla bir 2023 özetine beraber bakalım…
‘Self-custody cüzdanlardan otomatik ödeme talimatı’ üzerine çalışan Visa ve Web3 adaptasyonu için Account Abstraction (#130 - 10 Ocak)
ABD’de Fortune 500’ün yarısından fazlasının bir blockchain ekibi var, bu ekiplerle PoC ve/veya AR-GE yapıyorlar. Bu şirketlerden biri Visa, üzerine çalışılan en önemli konulardan biri ise account abstraction. Hem kurumsal şirketler hem AA web3 adaptasyonunda oldukça kritik öneme sahip.
“Visa’nın geliştirdiği PoC tadındaki projeye geri dönecek olursam; 2. katman çözümü StarkWare (Starknet) ve Argent kullanan Visa; son kullanıcıların self-custody wallet’larıyla daha önceden belirledikleri sınırlarda ‘auto payment’ yapabilmelerine olanak tanıdı” (detaylı analiz için başlıktaki linke tıklayın)
EIP-4337, AA’ın 2. katman (L2) çözümlerle ilgisi, çeşitli use-case’ler ve AA ile ilgili teknik detaylar için şu sunuma bakmanızı tavsiye ederim. Sunumla beraber AA üzerine çalışan ve Visa’nın aşağıdaki projede iş ortaklarından biri olan Argent’i ve (‘yerli ve milli’) Clave’i de inceleyebilirsiniz.
JPMorgan, $175m ödediği Frank satın almasında ‘kandırılmış’ (#131 - 24 Ocak)
“Hafta içinde çıkan haberlere göre $175m ödeyerek satın aldığı Frank kullanıcılarına bir e-posta gönderen JPMorgan, 400 bin e-postadan 280 bininin geri dönmesi üzerine başlattığı soruşturmada Frank’in 5 milyon olduğu söylenen kullanıcı tabanının 300 bin seviyesinde olduğunu anladı.“ (detaylı analiz için başlıktaki linke tıklayın)
Konu ve taraflar an itibarıyla hala davalık…
Araya giren boşluğun sebebi 6 Şubat depremi…
Bana göre yılın en iyi ürünlerinden biri: Instagram kurucularından kişiselleştirilmiş haber okuma uygulaması: Artifact (#132 -14 Mart)
“Instagram'ı kurup Facebook'a sattıktan sonra (mahremiyet stratejilerindeki anlayış farkı sebebiyle) Mark Zuckerberg ile anlaşamayarak 2018 yılında şirketten ayrılan Kevin Systrom ve Mike Krieger; Artifact adlı yeni bir mobil uygulama ile yeniden sahneye çıktı. Söylemeye gerek var mı bilmiyorum ama Artifact çok temiz bir arayüz ve özellik seti ile dikkat çekiyor. Uygulamayı indirdiğinizde ilgi alanlarınızı ve ürettiği içeriklere ilgi duyduğunuz mecraları seçiyorsunuz. E-bültenler, küçük yayınlar veya Twitter thread’leri gibi alternatif bilgi kaynakları bu listede hala yer almıyor.”
Lansmanından bu yana Artifact’i severek kullanıyorum.
Tam web3 adaptasyonu ‘tamam’ derken; Meta’nın NFT vazgeçişi… (#133 - 28 Mart)
“Instagram’ın tasarımı, deneyimi ve teknolojik altyapısı (büyük oranda) hazır olan NFT özelliğinden sizlere (#126) bahsetmiştim, web3 adaptasyonunu düşünürken de bu proje sürekli aklıma geliyor, Instagram’la beraber mass adoption’da önemli bir mesafe katedileceğini düşünüyordum. Derken geçtiğimiz hafta içinde Meta, şirketin fintech ve ticaret bölümlerini yöneten S. Kasriel’in tweet’iyle projeyi dondurduğunu açıkladı.” (detaylı analiz için başlıktaki linke tıklayın)
Aradan 9 ay geçti, Meta’da bir hareket yok, Starbucks gibi bu alana giren şirketlerden hala mass’e ulaşan bir ürün saymak da kolay değil.
Bu boşluğun sebebi ise dünyaya gelen oğlumuz, yoksa bizim için ‘yılın en iyi yatırımı’ mı demeliydim… :)
‘Girişimcilik Vergisi’ (#134 - 2 Mayıs)
“Muhtemelen duydunuz ama hızlıca bir özet geçmek istiyorum; 6 Şubat’taki deprem felaketi sonrası bir takım ek vergi düzenlemeleriyle deprem bölgesine destek olunması planlandı. Ve bu ek vergilere, 2022 yılı içinde emisyon primi yoluyla sermaye büyümesi yaşayan tüm şirketler ile dahil edildi. 15 Nisan’da resmi gazetede yer alan söz konusu verginin detayları burada.” (detaylı analiz için başlıktaki linke tıklayın)
‘Nice yıllar’ için yaşadığımız sağlıklı yılları uzatan girişim: NewLimit (#135 - 6 Haziran)
“Coinbase kurucu ve CEO’su Brian Armstrong’un da kurucuları (günlük operasyonda yer almayıp YK üyesi olarak yer alıyor) arasında bulunduğu NewLimit, Mayıs ortasında 40 milyon dolar yatırım aldığını ($110m ise kurucu ortaklar tarafından commit edilmiş) açıkladı. NewLimit’in şirket vizyonu da oldukça dikkat çekici: insanların sağlıklı geçirdiği yılları arttırmak (‘extending human healthspan’). NewLimit bunun için insan hücrelerini epigenetik olarak yeniden programlıyor, ‘epigenetik de ne’ dediğinizi duyar gibiyim; epigenetik, 'ırsi (kalıtımsal) olup genetik olmayan fenotipik (insanlara etkileri) varyasyonları inceleye bilim dalı.” (detaylı analiz için başlıktaki linke tıklayın)
Stack Overflow 2023 Developer Survey: AI -henüz- tam anlamıyla benimsenmiş değil (#136 - 20 Haziran)
“Platformun artık geleneksel hale gelen Developer Survey’inin 2023 versiyonu geride bıraktığımız hafta yayınlandı. GitHub Copilot kullanımı, AI asistanlara ilgi, geliştiricilerin kendilerini geliştirme yöntemleri öne çıkardığım konular.” (185 ülkeden 90 binin üzerinde geliştiricinin katıldığı ankette dikkatimi çeken noktalar için başlıktaki linke tıklayın)
Threads yayınlandı (neden tutmadı?) (#137 - 11 Temmuz)
“MVP bir ürün yerine bir-iki killer feature’la (Meta’ya hiç mi hiç uygun değil ama mahremiyet olabilir, ses olabilir, data export/import (ki Meta ActivityPub’a entegre olmayı planlarının arasına koyduğunuda açıkladı) olabilir, Twitter’daki şikayetlere odaklanılacak başka şeyler olabilir…) ve çok daha hazır bir ürünle beraber pazara giriş yapıp Instagram geçişlerini zamana yaymaktan söz ediyorum.
Bu arada Instagram MAU’sunun ilk 4 günde yalnızca %5’i Threads’e katıldı, yani bu agresif lansmanının başarısı da ayrı tartışma konusu. Bu agresif lansman yeni kullanıcı kazanmak isteyen B2B’lerin de kafasını karıştırdı, hazırlıksız yakaladı, keza insanlar B2B’leri Instagram üzerinde takip etme alışkanlığına sahip değildi, şimdi kervan yolda düzülecek, iyi çalışan bir öneri motoru ve tabii ki Threads reklamlarının sayesinde. Her halükarda yılların alışkanlığı ve following/follower kitlesiyle Twitter’ı kısa-orta vadede alt etmek hiç kolay değil. Cold start problemini yaşamamak vs organik bir büyüme yoluna gitmek, anlatmaya çalıştığım özetle buydu.” (detaylı analiz için başlıktaki linke tıklayın)
Evet, Threads MVP’den gittikçe olgun bir ürün haline geliyor, Instagram içinde widget kullanımı da var ama GTM konusunda şimdilik yanılmamışım…
iPhone: Kimlik, cüzdan, pos, kasa, pasaport… (#138 - 25 Temmuz)
“Apple’ın ‘tap to pay’ adını verdiği, işletmelerin Apple cihazları üzerinden ödeme alabilmesini sağlayan özelliği UK’de devreye girdi. Şu an Revolut ve Tyl ile çalışan Apple yakında Adyen, Dojo ve Zettle gibi şirketlerle de entegre olmayı planlıyor.
Tek kişilik işletmelerden perakende devlerine kadar oldukça geniş bir kitlede bu özellik yakın gelecekte önemli bir ödeme alternatifi olacaktır. Bu arada Apple’ın iPhone’lardaki NFC’yi Avrupa’daki diğer banka ve fintech’lerin kullanımına hala açmaması yakında Avrupa’da bir regülasyon konusu haline gelebilir. Bundan daha önemlisi; Apple’ın iOS 17’de Apple Wallet’ın içine ID’yi de koymaya başlaması. Düşünsenize; cebinizde taşıdığınız telefonla ödeme alıp/yapmak dışında Apple ne gibi yeniliklerin kapısını aralıyor?..”
Dijital Ürünler artık Soft Commitment! (dönüşüm yazısı için tıklayın)
Worldcoin: ‘Biggest financial identity network’ (#139 - 8 Ağustos)
“Sam Altman’ın kurucu ortağı olduğu Worldcoin’i e-bültende ilk kez Nisan 2022’de size anlatmıştım. AI destekli karar veren, arkasında blockchain kullanarak ‘privacy preserving digital identity’ yeteneğiyle kişileri birer kullanıcı (World ID) haline getiren, ‘yeni dünyanın’ oluşturacağı yeni dengelerde ‘bir kesimi kontrol altına almak’ adına olmazsa olmaz olan UBI (Universal Basic Income) çözümü olan Worldcoin; geçtiğimiz hafta içinde resmi olarak faaliyetlerine başladı. UBI özellikle ABD’de üzerine uzun süredir kafa yorulan bir konu, hatta Sam Altman YC’nin başındayken ilk deneylerden birini de bizzat YC’nin kendisi yapmıştı, $60m’lık bir deneme bütçesiyle…” (detaylı analiz için başlıktaki linke tıklayın)
Kasım 2023 itibarıyla artık ben de bir Worldcoin üyesiyim, platform da gelişmeye devam ediyor, bazı ülkelerden çıkmasıyla sonuçlanan bir takım regülatif sorunlarla boğuşmaya da…
PayPal stablecoin’i PYUSD (#140 - 22 Ağustos)
“Web3 dünyasının gerçek hayat kullanımına en yakın olan ve en konu use-case olunca en popüler ürünü stablecoin’lerde hafta içinde çok önemli bir gelişme yaşandı, finans dünyasında adeta bir çağ açan fintech devi PayPal, stablecoin’ini tanıttı: PYUSD. Bu açıklama sonrası PayPal’ın hisseleri %2.66’lık bir yükseliş yaşadı.” (detaylı analiz için başlıktaki linke tıklayın)
2023’ün e-bültende açık ara en çok okunan sayısı: Soft Commitment Analiz: VC dünyası değişiyor!
Remote working ve küreselleşme… (#141 - 5 Eylül)
“2016 yılında yapılan araştırma, küreselleşmenin küresel gelir dağılımı üzerindenki etkisini ölçüyor, ülke bağımsız, insanların bulunduğu sosyo-ekonomik sınıfa göre. Ve sonuçlar gösteriyor ki küreselleşme etkisiyle dünyanın en zengin yüzde 1’i çok daha zengin bir hale geldi, bu beklediğimiz bir sonuç, evet, asıl dikkat çeken, gelişmekte olan ekonomi ülkelerinden orta sınıfın gelirindeki yükseliş oldu. Ortanın üstündeki sınıf yerinde saydı, toplumların sosyo-ekonomik olarak en altındaki sınıf ise küçük de olsa bir iyileşme gördü.
Yukarıdaki grafikte A’dan D’ye sosyo-ekonomik sınıfın artışına göre, küreselleşmenin etkisini görebilirsiniz. C ise tam olarak gelişmiş ülkelerdeki orta sınıfı işaret ediyor. Küreselleşme artınca ‘ucuz işler’ yurtdışına kaydı, gelişmiş ülkelerin mavi veya beyaz farketmeksizin orta sınıfı en çok olumsuz etkilenen kitle oldu.” (detaylı analiz için başlıktaki linke tıklayın)
Aradan geçen sürede Sam Altman gibi liderler pandemi ‘gazıyla’ yükselen uzaktan çalışmanın bir hata olduğunu dile getirmeye başladı, konu söylediğim gibi yeterince politik olmaya başladı bile…
Bir cisim yaklaşıyor: Passkeys (#142 - 19 Eylül)
“FIDO (Fast IDentity Online) ve W3C’nin (World Wide Web Consortium) başını çektiği Passkeys, internette şifresiz dolaşım sunma iddasıyla yola çıkmıştı ve sizlere #126’da kendisinden bahsetmiştim.
Microsoft, Apple ve Google’ın da dahil olduğu bu oluşum (1Password’den Intel’e herkes bu problemin çözülmesini istiyor, FIDO üyesi şirketlerin tamamı); donanım ve işletim sistemi seviyesinde (bir örnek: Apple’da passkeys’ler iCloud Keychain içinde saklanıyor) yapılacak güncellemelerle Passkeys’i mümkün kılmayı düşünürken, LinkedIn, Twitter ve Google gibi isimlerin testlere başladığını okuyoruz. iOS, macOS ve Android’de passkeys şimdiden desteklenmeye başladı. Bir gelişme daha; Mac üzerindeki Chrome’un passkeys’in saklandığı iCloud Keychain’e çok kısa bir süre içinde entegre olacağını da açıklandı. Passkeys’i deneyimlemek için passkeys.io’yu ziyaret edebilirsiniz.” (detaylı analiz için başlıktaki linke tıklayın)
Geliyor gelmekte olan, bence hazırlıklarınızı yapmaya başlayın…
Bir SaaS CFO’su nasıl %30 cost-saving yapabilir? (#143 - 3 Ekim)
“SaaS’lar için çalışan maaşları ve ofis giderleri sonrasında en büyük harcama kalemi diğer SaaS’lar. Hemen aklınıza ‘ofis giderlerinden kurtulmak için remote’a geçme’ fikri gelmiş olabilir, ama şunu söyleyebilirim ki hakkını vererek yapacağınız bir remote geçişi (ekipman desteği ve şirket için büyük organizasyonlarla -çoğu global şirket yılda iki etkinlik yapıyor, takımlar da ayrıca kendi içinde küçük buluşmalar yapıyor- beraber) ofiste çalışmaktan hiç de farklı değil.” (detaylı analiz, lay-off’lara bakış ve öneriler için başlıktaki linke tıklayın)
Web Summit’e boykot ve kurucusu Paddy’nin görevi bırakması… (#144 - 24 Ekim)
“Her şey dünyanın en büyük girişimcilik konferansının kurucusu ve CEO’su Paddy’nin, İsrail ile Filistin arasında yaşananlar için İsrail’e tepki niteliğinde bir veri (2008-2023 arasında iki taraftan da hayatını kaybedenler) paylaşmasıyla başladı. Bazı ‘tartışılan’ tweet’leri de like eden Paddy’nin tüm paylaşımları, like ettiği tweet’ler ve kendisine gönderilen boykot tweet’leri burada.
Bu tweet’ten kısa bir süre sonra ise Web Summit’e katılmayacağını açıklayan onlarca şirket, VC ve startup’tan boykot tweet’leri geldi, Paddy adeta kendini ‘cancel culture’ kazanı içinde buldu. Boykot edenler arasında ise YC’den Sequoia’ya, Facebook’dan Google’a onlarca bilindik isim yer alıyor.
Ardından Paddy bir özür mesajı yayınladı, ben bu satırları yazarken öğrendim ki tüm bu süreç, özür mesajından 5 gün sonra Paddy’nin CEO’luğu bırakması ile son buldu. ‘Bu durum Web Summit için çalışan ekibim, sponsorlarımız ve startup’lar için olumsuz bir yere gidiyordu, kırdığım herkesten özür diliyorum, koltuğu bırakıyorum’ minvalinde bir mesajla…” (detaylı analiz için başlıktaki linke tıklayın)
Endeavor araştırması: ‘Where Do Unicorns Come From?’ (#145 - 7 Kasım)
“200 unicorn startup’ın kurucularını ele alan ‘Where Do Unicorns Come From?’ başlıklı çalışmada kurucuların geçmişleri masaya yatırıldı ve bir takım ortak özellikler üzerine duruldu. Kurucuların %50’sinin geçmişinde bir girişimde çalışma tecrübesi var ki buna hiç şaşırmadım, kurucuların yine yarısı kendisini ‘seri girişimci’ olarak tanımlıyor hatta tanımlamanın ötesinde geçmişlerinde bir girişim kurmuşlar. Ortalama olarak bir kurucunun geçmiş tecrübesi ise 10 yıl. Üniversitede okunan bölümlerde STEM (science, technology, engineering, and mathematics) ağırlığı da %60’ın üzerinde. Hemen aşağıdaki Elon Musk videosuna da bir selam çakalım. :)” (detaylı analiz için başlıktaki linke tıklayın)
(Eski çalışma) arkadaşım Berna Aksoy’un işler nasıl gidiyor podcast’ine konuk oldum: Yapay Zeka ve Tembellik Hakkı.
OpenAI’da yaşananlar (kovulma, YK, kalpler ve geri dönüş…) (#146 - 28 Kasım)
“İlk çıkarırım; daha doğrusu artık eminim ki başlangıç, küçük ve orta düzey işlemlerde (yatırım, satın alma, birleşme…) süreç çook daha -hatta bazen olması gerekenden de fazla- çetrefilli işliyor; ama en tepede başlangıç düzeyinde bile olmayan spontanlıkları bulmak mümkün.
İkinci olarak küçük ama önemli bir nüans; eğer çalışanlara ESOP verirseniz, kurucu ve CEO gönderilmek istendiğinde -ki hele bu kişi Sam Altman gibi alametifarikası yatırım çekmek olan biriyse- o çalışanların büyük bölümü de bu kararın karşısında duruyor. Bu arada OpenAI $90b değerlemeyle yeni bir yatırım turunun arifesindeymiş. Buradan şu çıkarımı yapmak da mümkün; artık günümüzde NGO ya da bir devlet kurumunun böyle bir inovasyona imza atması hiç kolay değil, zira yetenekler ESOP’unu haliyle fazlasıyla önemsiyor.” (detaylı analiz için başlıktaki linke tıklayın)
State of European Tech 2023: Avrupa yetenek havuzu ve kurulan mafya (#147 - 12 Aralık)
“Atomico’nun fazlasıyla geleneksel hale gelen State of European Tech raporunun 2023 versiyonu yayınlandı. Sektör büyüklüğü, yetenek dengesi, ABD ile kıyas öne çıkan sektörler, unicorn’lardan çıkan founder’larca kurulan girişimler…” (detaylı analiz için başlıktaki linke tıklayın)